MỤC LỤC
A. Vai trò của luật sư tại phiên tòa xét xử sơ thẩm
1. Giai đoạn tiến hành thủ tục bắt đầu phiên tòa
– Trong trường hợp có người tham gia tố tụng vắng mặt tại phiên toà, Luật sư cần căn cứ vào quy định tại Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS) về sự có mặt của những người tham gia tố tụng tại phiên toà và xác định xem sự vắng mặt đó có bất lợi cho thân chủ hay không để đề đạt với Hội đồng xét xử (HĐXX) yêu cầu hoãn phiên toà cho chính xác, phù hợp.
– Trong trường hợp bị cáo chưa nhận được bản cáo trạng hoặc quyết định đưa vụ án ra xét xử thì luật sư sẽ yêu cầu HĐXX hoãn phiên toà. Nếu bị cáo hoặc đương sự không được Chủ toạ giải thích rõ quyền và nghĩa vụ của họ tại phiên toà hoặc không hỏi họ có đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng, người giám định, người phiên dịch hay không thì Luật sư sẽ đề nghị HĐXX cho họ được thực hiện các quyền đó theo quy định của pháp luật.
– Nếu thấy cần đưa thêm tài liệu, chứng cứ ra xem xét tại phiên toà mà trước đó Luật sư chưa có hoặc chưa muốn cung cấp cho TA, hoặc thấy cần đề nghị triệu tập thêm người làm chứng quan trọng của vụ án thì Luật sư sẽ đề nghị với HĐXX những vấn đề đó. Ví dụ : Luật sư căn cứ từng trường hợp cụ thể vắng mặt nếu người làm chứng gỡ tội quan trọng vắng mặt tại phiên toà mà lời khai còn có điểm chưa rõ, rất cần sự có mặt của người này để trả lời làm rõ các tình tiết có lợi cho bị cáo thì Luật sư bào chữa cho bị cáo sẽ yêu cầu HĐXX dẫn giải người đó đến phiên toà; trường hợp không dẫn giải được thì yêu cầu hoãn phiên toà.
2. Giai đoạn xét hỏi tại phiên tòa
– Nhiệm vụ của luật sư là sử dụng các biện pháp hợp phán để bào chữa gỡ tội, làm giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Việc bào chữa, xét hỏi của Luật sư được thực hiện trên cơ sở tôn trọng sự thật khách quan của vụ án và sử dụng các biện pháp hợp pháp (tuân thủ các quy định của BLTTHS).
– Khác với thành viên HĐXX, luật sư có thể đặt các dạng câu hỏi khác nhau tuỳ theo phương pháp, chiến thuật bào chữa được xác định. Việc xét hỏi của luật sư không chỉ về các tình tiết của vụ án mà còn để làm sáng tỏ các yếu tố liên quan đến vụ án nhằm giúp cho HĐXX có cơ sở đánh giá chính xác, khách quan các chứng cứ thu thập được; đánh giá toàn diện về thân chủ mà luật sư bào chữa, bảo vệ.
– Ngoài việc trực tiếp xét hỏi, luật sư có quyền tham gia vào các hoạt động xét hỏi khác tại phiên toà theo theo quy định của BLTTHS. Cụ thể là:
+ Tham gia xem xét tại chỗ những vật chứng không thể đưa đến phiên toà;
+ Trình bày những nhận xét của mình về vật chứng được xem xét tại phiên toà;
+ Tham gia xem xét tại chỗ nơi đã xảy ra tội phạm hoặc những địa điểm khác có liên quan đến vụ án và trình bày nhận xét của mình về việc xem xét những nơi đó;
+ Nhận xét và hỏi thêm những vấn đề liên quan về những tài liệu của vụ án, báo cáo của cơ quan, tổ chức ngay sau khi những tài liệu, báo cáo đó được công bố tại phiên toà;
+ Nhận xét về kết luận giám định, đề nghị được hỏi về những vấn đề chưa rõ hoặc còn mâu thuẫn về kết luận giám định; yêu cầu giám định bổ sung hoặc giám định lại nếu thấy có theo quy định của BLTTHS …
3. Giai đoạn tranh luận tại phiên tòa
Trình bày lời bào chữa, bảo vệ
Nhiệm vụ của luật sư là căn cứ vào thực tế vụ án xảy ra và các quy định của pháp luật để trình bày trước toà trong phần tranh luận nhằm loại bỏ hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo (luật sư bào chữa) hoặc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự mà luật sư được mời bảo vệ.
Tuỳ từng vụ án mà nội dung lời bào chữa của luật sư bao gồm một hay nhiều điểm sau đây:
+ Bị cáo không thực hiện hành vi phạm tội hoặc hành vi của bị cáo không cấu thành tội phạm;
+ Không có tình tiết định khung tăng nặng;
+ Có tình tiết định khung giảm nhẹ;
+ Không có tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự;
+ Có tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự;
+ Có cơ sở miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt;
+ Các tình tiết thuộc nhân thân bị cáo hoặc tình tiết có thể làm giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với bị cáo …
Ngoài việc đề cập tới vấn đề hình sự, luật sư sẽ quan tâm trình bày phần liên quan đến vấn đề dân sự, xử lý vật chứng trong vụ án ảnh hưởng tới quyền và lợi ích hợp pháp của bị cáo. Đối với vấn đề dân sự, nếu qua phần xét hỏi chứng minh được mức thiệt hại mà người bị hại khai báo là quá cao, không phù hợp với thực tế khách quan hoặc chứng cứ mà người bị hại đưa ra để chứng minh cho yêu cầu của mình có những điểm không hợp pháp, không có căn cứ… luật sư sẽ tập trung phân tích để khẳng định yêu cầu của người bị hại là không có cơ sở, đề nghị HĐXX cân nhắc để xác định mức bồi thường thiệt hại hợp lý.
Khi bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự hay người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, luật sư sẽ khai thác những chứng cứ khẳng định hành vi phạm tội của bị cáo; thiệt hại thực tế đã xảy ra (thiệt hại vật chất và tổn thất về tinh thần); mức độ trách nhiệm đối với hậu quả đã xảy ra của thân chủ mà mình bảo vệ. Từ đó, luật sư sẽ đưa ra những luận điểm bảo vệ có lợi nhất cho thân chủ. Nhìn chung, khi tham gia bảo vệ cho người : nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, luật sư sẽ phân tích và nhấn mạnh đến những nội dung trực tiếp ảnh hưởng đến quyền và nghĩa vụ của các chủ thể này trong phạm vi mà pháp luật quy định.
Đối đáp
Theo quy định của BLTTHS năm 2003, luật sư có thể đi đối đáp với kiểm sát viên (KSV) hoặc đối đáp với người bị hại (hoặc luật sư của họ). đối đáp với những người tham gia tố tụng khác (hoặc luật sư của họ) không hạn chế thời gian và số lần. Luật sư sẽ tận dụng cơ hội này để kịp thời đề nghị HĐXX bác bỏ những ý kiến không có cơ sở chấp nhận.
Nếu trong quá trình tranh luận, luật sư phát hiện những vấn đề được nêu ra nhưng chưa xét hỏi hoặc cần phải xem xét thêm chứng cứ thì Luật sư đề nghị HĐXX quay trở lại phần xét hỏi để làm rõ những vướng mắc.
4. Giai đoạn nghị án và tuyên án
Luật sư sẽ tóm tắt những nhận định của Tòa án về tội phạm, vai trò của bị cáo mà mình bảo vệ, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, đặc biệt là phần quyết định của bản án liên quan đến thân chủ của mình.
5. Những việc cần làm sau phiên tòa
– Giải thích cho thân chủ hoặc người thân của họ về cơ sở pháp lý của bản án đã tuyên, những điểm không đúng và không hợp lý; trao đổi với thân chủ hoặc người thân của họ về việc thực hiện quyền kháng cáo hay không, trường hợp thân chủ là người chưa thành niên, người có nhược điểm về thể chất hoặc tâm thần thì quyết định việc kháng cáo hay không kháng cáo;
– Nếu thân chủ yêu cầu thì luật sư sẽ giúp họ trong việc thực hiện thủ tục kháng cáo; tiếp tục giúp đỡ họ trong giai đoạn xét xử phúc thẩm theo quy định của pháp luật.
B. Vai trò của luật sư tại phiên tòa xét xử phúc thẩm
Phạm vi công việc của Luật sư trong giai đoạn xét xử phúc thẩm vụ án hình sự bao gồm việc tư vấn, giúp đỡ cho bị cáo hiểu về trình tự xét xử phúc thẩm, thực hiện một số kỹ năng trước khi mở phiên tòa và tham gia bào chữa, bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho bị cáo tại phiên tòa phúc thẩm. Định hướng bào chữa của luật sư có thể quyết định thành bại của việc xét kháng cáo tại shiên tòa phúc thẩm. Dưới đây là một số công việc của Luật sư trong giai đoạn chuẩn bị xét xử phúc thẩm :
Nghiên cứu hồ sơ
Phạm vi nghiên cứu hồ sơ cụ thể bao gồm (i) Yêu cầu kháng cáo, kháng nghị; (i) Tính hợp pháp của bản án sơ thẩm (xem xét về nội dung và thủ tục tố tụng); (iii) Các chứng cứ, tài liệu chứng minh cho yêu cầu kháng cáo.
Thu thập thêm tài liệu mới
Về việc thu thập và giao nộp thêm chứng cứ, đồ vật, tài liệu mới, luật sư sẽ bảo đảm tính hợp pháp về mặt hình thức và tính xác thực, tính liên quan về mặt nội dung bằng những cách thức và biện pháp mà pháp luật không cấm. Những tài liệu nói trên cần được sao y từ bản chính, có chứng thực hợp pháp và cần nộp trước khi phiên tòa phúc thẩm được mở. Ngoài ra, để xem xét giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo, nếu gia đình bị cáo nộp tiền khắc phục hậu quả hoặc bồi thường trách nhiệm dân sự, luật sư sẽ hướng dẫn thân nhân bị cáo nộp tiền tại cơ quan thi hành án, cung cấp biên lai nộp tiền bản chính để Tòa phúc thẩm xem xét như là một chứng cứ, tài liệu mới.
Gặp trao đổi với bị cáo
Ngoại trừ trường hợp bị cáo được tại ngoại, đối với bị cáo bị tạm giam, luật sư sẽ dành thời gian thích đáng để trao đổi, thống nhất với bị cáo những nội dung sau đây: (i) Nhận thức đúng về phiên tòa phúc thẩm chỉ tập trung xem xét những yêu cầu kháng cáo, đồng thời cần thống nhất hướng yêu cầu kháng cáo là để nghị xem xét lại tội danh, kêu oàn hay chỉ xin giảm nhẹ hình phạt; (ii) Cần dự kiến những tình huống có thể nảy sinh tại phiên tòa phúc thẩm, dự kiến những câu hỏi có thể khiến cho bị cáo khó trả lời hoặc những câu hỏi mang tính gợi ý của luật sư để bị cáo có điều kiện trình bày lại; (ii) Thông báo cho bị cáo về những chứng cứ, tài liệu, đồ vật mà luật sư mới thu thập, phát hiện hoặc được gia đình cung cấp; (iv) Thống nhất với bị cáo về dự kiến nội dung quan điểm pháp lý của luật sư bào chữa, những vấn đề cần bổ sung và gợi ý cho bị cáo trình bày lời sau cùng trước khi HĐXX nghị án…
Trao đổi đề xuất với Tòa án, Viện kiểm sát
Chuẩn bị bài bào chữa, bài bảo vệ
– Nếu bào chữa theo hướng xác định bị cáo không phạm tội (bào chữa “kêu oan”), luật sư sẽ tập trung chỉ ra những điểm mấu thuẫn, thiếu khách quan trong các chứng cứ kết tội mà Tòa án cấp sơ thẩm đã sử dụng để kết tội bị cáo và/hoặc trình bày các chứng cứ khẳng định tình trạng ngoại phạm” của thân chủ (đó có thể là chứng cứ mà Tòa án cấp sơ thẩm bỏ qua không xem xét hoặc các chứng cứ mới mà luật sư, Viện kiểm sát thu thập được khi chuẩn bị xét xử phúc thẩm vụ án).
– Nếu bào chữa theo hướng đề nghị chuyển khung hình phạt khác nhẹ hơn hoặc giảm nhẹ mức hình phạt trong khung hình phạt mà Tòa án cấp sơ thẩm đã tuyên, luật sư sẽ tập trung làm rõ những điểm mới trong yêu cầu kháng cáo mà Tòa án cấp sơ thẩm chưa đề cập tới; chỉ ra những tình tiết định khung tăng năng, tình tiết tăng nặng TNHS mà cấp sơ thẩm áp dụng chưa có căn cứ; xác định những tình tiết giảm nhẹ TNHS có thể đề xuất HĐXX phúc thẩm áp dụng đối với bị cáo.
– Nếu bào chữa theo hướng đề xuất HĐXX phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm để điều tra hoặc xét xử lại luật sư sẽ bám sát các căn cứ để HĐXX phúc thẩm quyết định theo hướng này đồng thời cân nhắc liệu việc bào chữa theo hướng để nghị hủy bản án sơ thẩm để điều tra hoặc xét xử lại có gây quá nhiều bất lợi cho bị cáo hay không.
Lập kế hoạch xét hỏi
Xem thêm : Vai trò của luật sư ở giai đoạn chuẩn bị xét xử vụ án hình sự
Liên hệ luật sư tư vấn hình sự : 0913 597 479 ; 0904 902 429